Nakliye Sigortası Nedir? Çeşitleri Nelerdir?

İngilizce'si Cargo Insurance veya Marine Cargo Insurance olan, Türkçe'ye ise Nakliyat Sigortaları, Emtia Sigortaları, Yük Sigortaları veya Nakliye Sigortaları olarak çevrilen sigorta çeşitleri bugünkü yazımızın konusunu oluşturmaktadır.

Nakliye sigortaları, uluslararası ticarette nakliye sırasında, ürünlerin, ihracat ülkesinden ithalat ülkesine taşınırken karşılaşabilecekleri risklere karşı sigortalandırılması, olarak tanımlanmaktadır.

Bugünkü yazımda, dış ticaret işlemlerinde kullanılan nakliye sigortaları ile ilgili olarak, her ihracatçı ve ithalatçının bilmesi gereken, temel noktaları açıklamak istiyorum.

Yazımın ilk bölümünde, "Nakliye Sigortası Yaptırmanın Avantajları Nedir?" sorusunu sorup, gerekli açıklamayı yaptıktan sonra; ilerleyen bölümde nakliye sigortalarını hangi tarafın yapması gerektiği üzerinde duracağım.

Yazımın son bölümünde ise nakliye sigortası çeşitlerine yer verilmiştir.

İhracat ve İthalat İşlemlerinde Nakliye Sigortası Yapmanın Avantajları Nelerdir?

Uluslararası ticarete konu olan ürünler, denizyolu, havayolu, karayolu veya demiryolu taşıma yöntemlerinden birisi kullanılarak ihracat ülkesinden, ithalat ülkesine nakledilmektedir.

Dış ticarette kullanılan taşıma yöntemlerinin birbirinden farklı kaza riski bulunmakla berebar, tüm taşıma yöntemlerinde belirli bir risk olduğu kabul edilerek ihracat veya ithalat işlemleri yapılmalıdır.

Örneğin, uluslararası taşımacılığın en güvenli alanlarından birisi olan konteyner taşımacılığında, yılda 750 konteyner küçük kazalarda denize düşmektedir. Büyük gemi kazaları da dikkate alındığında, yıllık bazda ortalama 1500-3000 konteyner her sene denize düşmekte, kaybolmakta veya büyük oranda hasar görmektedir.

Denizyolu taşımalarında yılda kaç konteynerin kaybolduğu veya kırıma uğradığını öğrenmek amacıyla, konteyner taşıyıcılarının büyük çoğunluğunun üyesi olduğu World Shipping Council (WSC), üyeleri arasında anket çalışması yapmıştır. (İngilizce Kaynak)

World Shipping Council, 2008, 2009 ve 2010 yıllarında yapmış olduğu anket çalışmalarının sonuçlarını 2011 yılında yayınlamış olduğu rapor ile açıklamıştır. Söz konusu rapora göre, 2008 ile 2010 yılları arasındaki dönemde, yıllık bazda 350 konteyner denizyolu taşımacılığında kaybolmuş veya büyük oranda hasara uğramıştır.

World Shipping Council, yapmış olduğu çalışmanın sonuçlarını güncellemek amacıyla 2011, 2012 ve 2013 yıllarında tekrar bir anket çalışması yapmış, elde ettiği sonuçları ise 2014 yılındaki raporunda yayınlamıştır.

World Shipping Council'in 2014 raporuna göre, 2011 ile 2013 yılları arasındaki dönemde, yıllık bazda 2683 konteyner denizyolu taşımacılığında kaybolmuş veya büyük oranda hasara uğramıştır.

Yapılan anket çalışmaları bir bütün olarak ele alındığında, yıllık bazda ortalama olarak 1679 konteynerin kaybolduğu görülmektedir.

Güvenli bir taşıma yöntemi olan konteyner taşımacılığında bile bu kadar çok kaybın yaşanması, uluslararası taşımacılıkta kaza risklerinin azımsanmayacak derecede olduğunu göstermektedir. Dolayısı ile, bir dış ticaret işleminde olası bir finansal kaybı önlemek açısından, mutlaka nakliye sigortası yaptırılmalıdır.

İhracat ve İthalat İşlemlerinde Nakliye Sigortasını Hangi Taraf Yapar?

Uluslararası ticarette, tarafların teslimata ait sorumluluklarını belirleyen düzenlemelere Incoterms denilmektedir. Güncel incoterms kuralları, Incoterms 2010'dur.

Incoterms 2010'a göre, yalnızca CIF ve CIP yüklemelerinde ihracatçıların sigorta yaptırma ve yaptırdıkları sigortaya ait sigorta poliçesini de alıcılara ibraz etme yükümlülükleri bulunmaktadır.

Diğer teslim şekillerinde alıcının veya satıcının sigortaya ait her hangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. Buna rağmen, tarafların her hangi bir hak kaybına uğramamaları için, uluslararası satış sözleşmesinde mutlaka hangi tarafın ana taşımaya ait nakliye sigortasını yaptıracağı belirtilmelidir.

Nakliye Sigortaları Çeşitleri Nelerdir?

Nakliye sigortaları, eski adıyla Institute of London Underwriters, yeni adıyla International Underwriting Association of London'ın hazırlamış olduğu klozlar (clauses) baz alınarak düzenlenmektedir.

Temel olarak, uluslararası ticarette kullanılan denizyolu taşımacılığı düşünülerek hazırlanan nakliye klozları (institute cargo clauses) 3'e ayrılmaktadır.

Söz konusu nakliye sigortası çeşitleri şunlardır:

1. CL382 Institute Cargo Clause (A) (All Risks) (01.01.2009 Revizyonu) 
2. CL383 Institute Cargo Clause (B) (01.01.2009 Revizyonu) 
3. CL384 Institute Cargo Clause (C) (01.01.2009 Revizyonu) 

Not: Denizyolu için hazırlanmış olan yukarıdaki nakliye sigortası klozları, aynı zamanda uluslararası karayolu taşımacılığında da kullanılabilmektedir.

Institute Cargo Clause (A) (All Risks): All risks nakliye sigortası olarak geçen bu nakliye sigorta çeşidi, belirli istisnalar hariç, denizyolu taşımacılığında nakliye sırasında yükün başına gelebilecek tüm riskleri kapsamaktadır. 

Özellikle akreditifli ödemelerde, bankalar all risks sigorta poliçesi talep etmektedirler. 

All risks olarak düzenlenmiş bir sigorta poliçesi, aşağıdaki istisnalar hariç, sigorta edilen şeyin her türlü riziko nedeniyle uğrayacağı zıya veya hasarı kapsar.

ALL RISKS NAKLİYE SİGORTA POLİÇESİNİN KAPSAMI DIŞINDA KALAN İSTİSNALAR

Genel İstisnalar Klozu

All risks sigortalar hiçbir halde aşağıdaki riskleri kapsamaz :

1. Sigortalının bilerek yaptığı harekete yüklenebilen zıya,hasar veya masraf.
2. Sigorta edilen şeyin olağan akması, olağan ağırlık veya hacim kaybı ya da aşınma ve yıpranması.
3. Sigorta edilen şeyin ambalajlanma veya hazırlanmasındaki yetersizlik ya da uygunsuzluğun neden olduğu zıya, hasar veya masraf. [Konteynır içine yapılan istifleme, bu sigorta başlamadan önce ya da sigortalı veya adamları tarafından yapıldığında, bu 4.3 Klozu bakımından “ambalajlama” ya dahil sayılır].
4. Sigorta edilen şeyin gizli kusuru veya niteliğinin neden olduğu zıya, hasar veya masraf.
5. Sigorta kapsamındaki bir tehlikeden olsa bile yakın nedeni gecikme olan zıya, hasar veya masraf. 
6. Gemi sahibi, gemi idarecileri,kiracıları veya işleticilerinin mali kusuru veya ödeme gücünü yitirmesinden doğan zıya,hasar veya masraf.
7. Atom veya nükleer parçalanma ve/veya birleşme ya da diğer benzer tepkime [reaksiyon] veya ışınetkin [radyoaktif] güç ya da madde ile çalışan herhangi bir savaş silahının düşmanca kullanımından doğan zıya, hasar veya masraf.

Denize Elverişsizlik ve Yüke Uygunsuzluk İstisnası Klozu

1. Sigorta edilen şey bunlara yüklendiği sırada, sigortalı veya adamları bu denize elverişsizlilik veya [yüke] uygunsuzluktan haberli ise, bu sigorta hiçbir halde gemi veya diğer deniz taşıtının denize elverişsizliğinden, gemi,diğer deniz taşıtları, kara taşıtları, konteynır veya lifvanın sigorta edilen şeyi güven içinde taşımaya uygun olmamasından, doğan zıya, hasar veya masrafı kapsamaz.
2. Sigortalı veya adamlarının, geminin denize elverişsiz ve sigorta edilen şeyi varma yerine taşımaya uygun olmadığından haberleri olmadıkça, sigortacılar bu örtülü yükümlülüğe herhangi bir şekilde uyulmamasından vazgeçerler.

Savaş İstisnası Klozu

All risks sigorta hiçbir halde

1. savaş, iç savaş, ihtilal, ayaklanma, isyan veya bunlardan doğan iç kargaşa ya da üstün bir gücün veya bu güce karşı yapılan herhangi bir düşmanca hareketin
2. zorla tutma [zapt], el koyma, tutuklama, engelleme veya alıkoyma [ korsanlık hariç] ve bunların sonuçları veya bunlara teşebbüsün
3. terk edilmiş mayınlar, torpiller, bombalar veya terk edilmiş diğer savaş silahlarının neden olduğu zıya,hasar veya masrafı kapsamaz.

Grev İstisnası Klozu

All risks sigorta hiçbir halde

1. grevciler, lokavt edilmiş işçiler veya iş karışıklıkları, kargaşa veya halk hareketlerine katılan kişilerin neden olduğu
2. grev, lokavt, iş karışıklıkları, kargaşa veya halk hareketlerinin neticesi
3. herhangi bir terörist veya politik güdü ile hareket eden herhangi bir kişinin neden olduğu zıya, hasar veya masrafı kapsamaz.

Institute Cargo Clause (B): Dar teminat olarak tanımlanan ICC (B) nakliye poliçesi, all risks nakliye sigortasından daha az sayıda teminatı kapsamaktadır. 

Fiyat olarak, all risks sigortadan daha ekonomik olan bu nakliye sigortası şekli, dış ticaret firmalarının sigorta için ekonomik alternatif arayışları olduğunda kullanılabilecek bir seçenektir.

Institute Cargo Clause (B) sigorta poliçesi aşağıdaki riskleri kapsamaktadır:

Sigorta edilen malın aşağıda listelenen sebeplerden ötürü oluşan zıya veya hasarını kapsamaktadır:

1. yangın veya patlama
2. gemi veya diğer deniz taşıtının oturması, karaya vurması, batması veya alabora olması
3. kara taşıtının devrilmesi veya raydan çıkmasına
4. gemi, diğer deniz taşıtı veya kara taşıtının çarpışmasına veya sudan başka bir nesneye değmesi
5. tehlike limanında yükün boşaltılması
6. deprem, yanardağ püskürmesi veya yıldırım.

Sigorta edilen malın müşterek avarya fedakarlığı nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar.

1. Bu sigorta, istisnalar hariç, her hangi bir sebepten dolayı zıyadan kaçınma ya da bu kaçınmayla ilgili olarak yapılan, navlun sözleşmesine ve/veya yürürlükteki yasa veya uygulamaya göre düzenlenmiş ya da belirlenmiş, müşterek avarya ve kurtarma masraflarını kapsar

Sigorta edilen malın denize mal atılması veya dalgalar tarafından denize sürüklenmesi nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar.

Sigorta edilen malın gemi, diğer deniz taşıtı ambarına, kara taşıtı, konteynır, liftvan(1),depolama yerine deniz, göl veya ırmak suyunun girmesi nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar.

Dar teminat sigortalar, sigorta kapsamı herhangi bir kolinin gemi veya diğer deniz taşıtına yüklenirken veya boşaltılırken düşmesinden dolayı tam zıyaı ya da küpeşteden aşarken kaybolması neticesinde oluşan finansal kaybı karşılamaktadır.

Institute Cargo Clause (C): En dar teminata sahip nakliye sigortasıdır. Türkçe olarak bazı kaynaklarda tam ziya nakliye sigortası olarak geçmektedir.

Fiyat olarak en ucuz nakliye sigortası konumundadır. 

Gümrük rejimi gereğince, Türkiye'ye ithalatı yapılan tüm ürünlerin nakliye sigortası bulunması gerektiğinden, eğer ithalatçılar malı Türkiye'deki gümrüklere kadar sigortasız olarak getirmişler ise, gümrükçülerin sonradan yaptırmış olduğu sigortalar bu sınıfa girmektedir.

Institute Cargo Clause (C) sigorta poliçesi aşağıdaki riskleri kapsamaktadır:

Sigorta edilen malın aşağıda listelenen sebeplerden ötürü oluşan zıya veya hasarını kapsamaktadır:

1. yangın veya patlama
2. gemi veya diğer deniz taşıtının oturması, karaya vurması, batması veya alabora olması
3. kara taşıtının devrilmesi veya raydan çıkması
4. gemi, diğer deniz taşıtı veya kara taşıtının sudan başka bir nesne ile çatışması veya temasına
5. tehlike limanında yükün boşaltılmasına makul olarak yüklenebilen [atfedilebilen] zıya veya hasar.

Sigorta edilen malın müşterek avarya fedakarlığı nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar.

1. Bu sigorta, istisnalar hariç, her hangi bir sebepten dolayı zıyadan kaçınma ya da bu kaçınmayla ilgili olarak yapılan, navlun sözleşmesine ve/veya yürürlükteki yasa veya uygulamaya göre düzenlenmiş ya da belirlenmiş, müşterek avarya ve kurtarma masraflarını kapsar

Sigorta edilen malın denize mal atılması nedeniyle uğradığı zıya veya hasarı kapsar.

Institute Cargo Clauses (AIR): Hava taşımaları için özel olarak düzenlenmiş olan nakliye sigorta çeşididir. All risks sigortaya eş değer kapsama sahiptir.

Sizin Için Seçtigimiz Yazi: Nakliye Sigorta Poliçesi Nedir?