güncel yazılar...
Loading...

Dış Ticarette Alternatif Anlaşmazlık Çözüm Yolları Nelerdir?

İthalat ve ihracat işlemlerini iç piyasa satışlarından ayıran en temel özelliklerden birisi, dış ticaret işlemlerinde tarafların farklı ulusal kimliklere sahip olmaları, dolayısı ile de birbirinden farklı yasal mevzuatlara tabii olmalarıdır.

Henüz uluslararası ticari davalara bakan, milletler üstü bir mahkeme kurulamadığı için, dış ticaret işlemlerinde yaşanabilecek her hangi bir anlaşmazlık durumunda, davaya bakacak mahkeme tarafların birisinin ülkesinde olabilmekte veya tarafsız bir ülkenin mahkemesi yetkili mahkeme olarak atanmaktadır.

Uluslararası anlaşmazlıkların mahkemeler vasıtası ile çözüme kavuşturulmaya çalışılması, taraflardan birisi için dezavantaj yaratabilmekte veya her iki taraf için de uzun ve zahmetli bir süreci göze almak anlamına gelebilmektedir.


Uluslararası ticaret organizasyonları, ithalat ve ihracat işlemlerinde yaşanacak olası anlaşmazlıkları mahkemelere başvurmaksızın, hızlı ve adil biçimde sonuca bağlamak için Alternatif Çözüm Yolları (ADR - Alternative Dispute Resolution) üretmiştir.

Bugünkü yazımda, dış ticaret işlemlerinde kullanılan alternatif anlaşmazlık çözüm yollarının başlıcaları olan uluslararası tahkim, uluslararası arabuluculuk ve docdex hakkında sizlere detaylı bilgiler vermeye çalışacağım.

Uluslararası Tahkim (Arbitration):

Uluslararası Tahkim Nedir?

Uluslararası tahkim, dünya çapında bağlayıcı ve nihai kararlar verebilen, esnek ve verimli bir alternatif ticari uyuşmazlık çözüm yöntemidir.

Uluslararası tahkim kararları bağlayıcı ve nihai olduğundan dolayı, alternatif ticari anlaşmazlık çözüm yolları içerisinde, mahkemeler yoluyla elde edilecek yasal kararların en önemli alternatifi konumundadır.

"1958 New York Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards" anlaşmasını imzalamış devletlerin vatandaşları arasında gerçekleştirilen, ticari faaliyetler neticesinde ortaya çıkan anlaşmazlıkların çözümünde tahkim kullanılması durumunda, söz konusu anlaşmazlığın çözümü için verilecek tahkim kararları yasal olarak tarafları bağlayıcı olup, istisna durumlar haricinde itiraza kapalıdır.

Uluslararası ticari anlaşmazlıkların çözümünde firmalar, tarafsızlık, kesinlik, gizlilik, prosedürel esneklik, uygulanacak kuralları ve hakemleri seçme şansı olması nedeniyle, mahkemeye gitmek yerine tahkim vasıtası ile sonuca ulaşmayı tercih etmektedirler.

Uluslararası Tahkim'in Avantajları Nelerdir?

Uluslararası Tahkim'in Avantajları Nelerdir?

Esnek Prosedür Yapısı: Tahkim prosedürü "sözleşme serbestisi ilkesi" çerçevesinde, anlaşmazlığa konu olan taraflarca belirlenmektedir.

Tarafların ilk olarak üzerinde anlaşmaları gereken nokta, anlaşmazlık durumunda tahkime başvurulup vurulmayacağıdır. Taraflar daha sonra nasıl bir tahkim yapısı tarafından sürecin yürütüleceğine karar vermektedirler. 

Örneğin, uluslararası ticarette, pek çok satış sözleşmesinde anlaşmazlık durumunda ICC Tahkimi'nin çözüm mercii olacağı yazılmaktadır. 

ICC tahkimi denildiğinde, kökeni 1923 yılına dayanan, Milletlerarası Tahkim Divanı tarafından kuralları oluşturulan ve belirli bir işleyiş mekanizması bulunan en yaygın uluslararası tahkim kuruluşu anlaşılmalıdır.

Tarafların tahkim ile ilgili üzerinde karar verebileceği diğer noktalar: Sürecin gizlilik derecesi, tahkim yeri, tatbik edilecek kanun, yargılamanın hangi dilde yürütüleceği, tahkim heyetinin sayısı ve kimlerden oluşacağı vb...

Tarafsızlık: Dış ticaret işlemlerinde yaşanan anlaşmazlıkları çözüme kavuşturmak için yapılan yargılamalar, çoğunlukla tarafların birisinin ülkesinde bulunan mahkemeler vasıtası ile yürütülmektedir. Bu durum, yargılamanın bağımsızlığına ve kararların hakkaniyetine olan güveni azaltıcı bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.

Uluslararası tahkim ise, anlaşmazlığa düşen iki tarafa da eşit uzaklıktaki, bağımsız bir hakem heyeti tarafından yürütülen yargılama neticesinde karara bağlanmaktadır.

Hızlı ve Ekonomik Çözüm: Karmaşık işler barındırmayan tahkim süreçleri, konunun uzmanı olan hakem heyetleri tarafından hızlı bir biçimde sonuca bağlanabilmektedir. 

Elbette, karmaşık iş ilişkileri nedeni ile ortaya çıkan komplike vakaların çözümü, tahkim için bile yıllar süren, pahalı bir yargılamayı gerektirebilmektedir.

Gizlilik: Tahkim yargılaması ve duruşmalar tamamen gizlilik ilkesi çerçevesinde yürütülmektedir. Tahkim duruşmalarına, tahkim heyeti, taraflar ve tarafların avukatları katılabilmektedir. Duruşmalar halka kapalı olarak görülmektedir. Tahkim kararları ve yargılama sürecinde üretilen evraklar yalnızca duruşmaya katılanlara verilmektedir.

Tahkim Kararlarının Nihai Oluşu ve Tarafları Bağlaması: Hukuki sonuçları olan, bağlayıcı kararlar yalnızca mahkemelere veya tahkim heyetlerine rücu başvurmak sureti ile elde edilebilmektedir. Tahkim harici diğer alternatif çözüm yolları, taraflara tavsiye niteliğinde kararlar verebilmektedir.

Ticari mahkemelerce verilen kararlara, taraflardan birisi tarafından bir üst mahkemeye yapılan başvurular ile itiraz edilebilmektedir. Tahkim alanında ise tahkim heyetinin vermiş olduğu kararlar nihai olup, her hangi bir itiraza açık değildir. (Tahkim kararlarında, genellikle, haksız yargılama süreçleri veya hakemlerin bağımsız olmaması durumları haricinde taraflara verilen kararlara itiraz hakkı tanınmamaktadır.)

Tahkim Kararlarının Uluslararası Düzeyde Tanınması ve Uygulanabilirliği: Daha önce de belirtmiş olduğum gibi, dış ticaret işlemleriyle ilgili olarak verilmiş olan, uluslararası tahkim kararları, "1958 New York Convention on the Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards" sözleşmesini imzalamış ülkeler için hukuki anlamda bağlayıcı ve uygulanabilir kararlardır.

Tahkim Kuralları Nelerdir?

Dünya genelinde en çok kullanılan uluslararası tahkim, ICC tahkimidir. ICC’nin hazırlamış olduğu yeni tahkim kuralları 1 Ocak 2012’de yürürlüğe girmiştir.

Tahkim kuralların orjinali İngilizce olarak yayınlanmış olup, Türkçe'ye ise TOBB'ne bağlı olarak çalışan, ICC Türkiye Tahkim Çalışma Grubu tarafından çevrilmiştir.

Türkçe Tahkim Kurallarına buradaki linkten ulaşabilirsiniz. Ayrıca, İngilizce tahkim kurallarına ise buradaki linkten ulaşmanız mümkündür.

Satış Sözleşmesine Eklenmesi Gereken Örnek Tahkim Maddesi Nasıl Oluşturulur?

ICC Tahkimini kullanmak isteyen tarafların sözleşmelerinde aşağıdaki hususları vurgulamaları, ilerleyen aşamalarda işlemleri kolaylaştırıcı niteliktedir.
  • Tahkimin tabi olacağı hukuk
  • Hakem sayısı
  • Tahkim yeri
  • Tahkim dili
Standart ICC tahkim maddesi aşağıdaki gibi olmakla birlikle, taraflar tamamen farklı nitelikte bir madde ile de anlaşmazlık durumunda ICC Tahkimini yetkili kılabilirler.

“All disputes arising out of or in connection with the present contract shall be finally settled under the Rules of Arbitration of the International Chamber of Commerce by one or more arbitrators appointed in accordance with the said Rules.”

Tahkim Maliyeti Ne Kadardır?

Uluslararası ticaret işlemlerine ait uyuşmazlıklara bakan ICC tahkimine ait ortalama masraflar, ICC'nin İngilizce olarak yayın yapan sitesindeki tahkim maliyet hesaplama aracı vasıtası ile saptanabilmektedir.

Tahkim masrafları ticari anlaşmazlığın boyutuna ve davaya bakacak hakem heyetinin sayısına göre değişmektedir.
Online Tahkim Maliyet Hesaplama Aracı İle Tahkim MAsrafları Başlangıç Aşamasında Öngörülebilmektedir.

Yukarıdaki grafikte görülen örnekte,100.000USD tutarlı bir dış ticaret işleminin, 1 hakem vasıtasıyla çözümüne yönelik olarak oluşturulacak tahkim maliyeti 15.424USD olarak hesaplanmıştır.

Uluslararası Arabuluculuk (Mediation):

Uluslararası Arabuluculuk Nedir?

Uluslararası arabuluculuk, tarafların dış ticaret işlemlerinde yaşamış oldukları problemleri, konunun uzmanı bağımsız bir arabulucu aracılığı ile çözüm yoluna kavuşturma sürecine verilen isimdir.

Arabuluculukta amaç, tarafların gerek doğrudan iletişim kurmaları yoluyla, gerekse de arabulucu vasıtasıyla kurulacak dolaylı iletişim vasıtası ile ortak bir noktada anlaşmalarını sağlamaktır.

Arabulucu, anlaşmazlığa düşülen konunun uzmanı olup, tarafsız bir hakem rolü üstlenmektedir. Arabulucunun vermiş olduğu kararın her hangi bir bağlayıcı hükmü olmayıp, taraflar arabuluculuk kararı sonrasında tahkim yoluyla veya mahkeme yoluyla nihai ve bağlayıcı bir karar elde etme şansına sahiptir.

Uluslararası arabuluculuk işlemlerinde en etkin çalışan kurum ICC'nin alternatif anlaşmazlık çözüm yolları birimi olup, söz konusu kurum tarafından 01.Ocak.2014'den itibaren geçerli olacak şekilde uluslararası arabuluculuk kuralları yayınlanmıştır.

ICC tarafından yayınlanmış olan uluslararası tahkim kuralları ve uluslararası arabuluculuk kuralları, arabuluculuk işlemleri ile tahkim işlemlerinin birbirini tamamlayacak şekilde yürütülmesine olanak sağlamaktadır.

Satış Sözleşmesine Eklenmesi Gereken Örnek Arabuluculuk Ve Tahkim Maddesi Nasıl Olmalıdır?

Tarafların öncelikli olarak arabuluculuk yöntemi ile anlaşmazlıklara çözüm bulmasının istenildiği, fakat nihai kararın gerekli görülmesi durumunda tahkim tarafından verilmesi için aşağıdaki maddelerin uluslararası satış sözleşmesine eklenmesi tavsiye edilmektedir.

"In the event of any dispute arising out of or in connection with the present contract, the parties shall first refer the dispute to proceedings under the ICC Mediation Rules. The commencement of proceedings under the ICC Mediation Rules shall not prevent any party from commencing arbitration in accordance with sub-clause below.

All disputes arising out of or in connection with the present contract shall be finally settled under the Rules of Arbitration of the International Chamber of Commerce by one or more arbitrators appointed in accordance with the said Rules."

DOCDEX

ICC kuralları çerçevesinde yürütülen uluslararası ödeme yöntemlerinde (akreditif, standby akreditif, banka teminat mektubu, forfaiting, bankalar arası rambursman işlemleri, vesaik mukabili ödeme, banka ödeme yükümlülüğü) yaşanan sorunların, tarafsız 3 hakem tarafından belgeler üzerinde yapılan inceleme neticesinde çözüme kavuşturulmaya çalışılması işlemidir.

Docdex kararları yalnızca İngilizce olarak yayınlanmakta olup, tahkim kararları hükmünde değildir. Yalnızca tarafların mutabakatı neticesinde bağlayıcı karar hükmünde olmaktadırlar.

Docdex hakemleri ICC bankacılık komisyonu üyeleri arasından seçilmektedir.

1.000.000USD'ye kadar olan işlemler için Docdex kararı almanın maliyeti 5000USD olup, söz konusu bedel karar için başvuran firma tarafından ödenmektedir.

Akreditif Danışmanlık Hizmetleri

Dünya genelinde korumacılık artmakta, politik, ticari ve finansal riskler buna paralel olarak yükselmektedir.

İhracat ve ithalat işlemlerinizde akreditif başta olmak üzere güvenli ödeme ödeme yöntemlerini etkin kullanarak pazar payınızı arttırabilirsiniz.

Detaylı bilgi için sitemizi ziyaret edebilirsiniz.

Akreditif, vesaik mukabili ve diğer ödeme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler ve danışmanlık bilgileri sitemizdedir.