güncel yazılar...
Loading...

Dış Ticarette Ödeme Yöntemleri

Dış ticarette kullanılan ödeme yöntemleri denildiğinde akla, temel olarak, bir ihracat işleminde satışı yapılan mal bedelinin yurda getirilmesi ve bir ithalat işleminde alınan bir malın bedelinin yurtdışına gönderilmesi aşamalarında kullanılan, uygulamada birbirinden anlamlı derecede farklılaşmış, uluslararası ödeme metotları gelmelidir.

Genel olarak, ihracatçı ve ithalatçılar, herhangi bir dış ticaret işleminde kullanacakları ödeme yöntemini karşılıklı pazarlık yoluyla serbestçe saptayabilmektedirler.

Bunun istisnası ise bazı ülkelerin ithalat işlemlerinde uygulamış oldukları ödeme yöntemi kısıtlarıdır.

Örneğin, Cezayir'e yapılan ihracatlarda yalnızca akreditifli ödeme veya vesaik mukabili ödeme kullanılabilmektedir.

İthalat ve ihracat işlemlerinde kullanılan ödeme yöntemleri 5 kısımda incelenebilmektedir:
  1. Peşin ödeme
  2. Mal mukabili ödeme
  3. Vesaik mukabili ödeme
  4. Akreditifli ödeme
  5. Banka ödeme yükümlülüğü

Bugünkü yazımda, dış ticaret işlemlerinde kullanılan ödeme yöntemlerini tanıtmaya çalışacağım.

Ayrıca, ilerleyen günlerde ödeme yöntemleri ile ilgili olarak yazdığım yazıları, her bir ödeme şeklinin altına link olarak eklemeyi planlıyorum.

Böylece, ödeme yöntemleri ile ilgili olarak www.disticaret.biz.tr adresinde olan tüm yazıları, bu sayfada toplamayı planlamaktayım.

Peşin Ödeme (Cash in Advance Payment): Eğer, bir dış ticaret işleminde ithalatçılar, mal bedeline ait ödemeyi, sevkiyat öncesinde ihracatçılara gönderiyorlar ise bu durumda peşin ödemeden bahsedilmektedir.

Risk açısından incelendiğinde, peşin ödeme ithalatçılar açısından en riskli ödeme yöntemi olmakta iken, ihracatçılar açısından en az riskli ödeme yöntemi olmaktadır.

Peşin ödemelerde, ödeme bankalar aracılığı ile ithalatçılardan ihracatçılara gönderilmektedir. Bankalar arası yapılan ödemeler wire transfer, T/T payment veya uluslararası eft olarak adlandırılmaktadır.

Yukarıdaki grafikte, peşin ödemenin nasıl gerçekleştiği adım adım açıklanmıştır. Satış sözleşmesinin imzalanması ile başlayan süreç, ithalatçının ödemeyi bankası aracılığı ile yapması ile devam edip, ihracatçının malları sevk etmesi ile sonlanmaktadır.

Peşin ödemede vesaikler taraflar arasında hızlı kargo yolu ile veya nakliyeciler aracılığı ile (karayolu taşımalarında) gönderilmektedir. Bankalara vesaik verilmemektedir.

Peşin ödemeyi düzenleyen her hangi bir uluslararası kural bulunmamaktadır.

İlgili Yazılar:
Mal Mukabili Ödeme (Open Account): Türkiye'deki ihracatçı firmaların en sık kullandığı ödeme yöntemi olan mal mukabili ödeme, ihracatçıların malları sevk etmesinden sonra ve hatta çoğu zaman da ithalatçıların malları teslim almasını takiben, mal bedelinin bankalar aracılığı ile ihracatçıya havale edilmiş olduğu ödeme yöntemidir.

Mal mukabili ödemelerde, ödeme bankalar aracılığı ile ithalatçılardan ihracatçılara gönderilmektedir. Bankalar arası yapılan ödemeler wire transfer, T/T payment veya uluslararası eft olarak adlandırılmaktadır.

Tıpkı peşin ödemede olduğu gibi mal mukabili ödemeyi de düzenleyen uluslararası kurallar bulunmamaktadır.

Yukarıdaki grafikte, mal mukabili ödemenin nasıl gerçekleştiği adım adım açıklanmıştır. Satış sözleşmesinin imzalanması ile başlayan süreç, ihracatçının malları sevk etmesi ile devam etmekte ve ithalatçının ödemeyi bankası aracılığı ile yapmasıyla sona ermektedir.

Mal mukabili ödemede vesaikler taraflar arasında hızlı kargo yolu ile veya nakliyeciler aracılığı ile (karayolu taşımalarında) gönderilmektedir. Bankalara vesaik verilmemektedir.

İlgili Yazılar:
Vesaik Mukabili Ödeme (Cash Against Documents): Vesaik mukabili ödemeye bankacılar arasında "Belgeli Tahsil” denilmekte olup, bu ödeme yönteminin formal metinlerdeki İngilizce karşılığı ise “Documentary Collections"'dır. 

Vesaik mukabili ödeme işleminde, mal mukabili ve peşin ödemenin aksine, bankalar edilgen olmaktan çıkıp, etken biçimde ödeme işlemine katılmaktadırlar. 

Vesaik mukabili ödemede, ihracatçı malların sevkiyatını yapmakta ve yükleme evraklarını toplayıp kendi bankasına teslim etmektedir. 

Vesaikleri, ihracatçıdan teslim alan ihracatçının bankası da, yükleme belgelerini ithalatçının bankasına göndermektedir. 

İthalatçının bankası, teslim almış olduğu yükleme belgelerini ithalatçıya ancak ödeme karşılığında veya ithalatçının vadeli ödeme taahhüdü altına girmesi durumunda, serbest bırakabilmektedir.

Yukarıdaki kısa açıklamadan da anlaşılacağı gibi, bu ödeme yönteminde vesaikler ile ödeme yer değiştirmektedir. 

Bunun için söz konusu ödeme yöntemi "vesaik mukabili ödeme" yani "yükleme belgeleri karşılığı ödeme" olarak adlandırılmaktadır. İngilizce karşılığı ise "Cash Against Documents" olarak isimlendirilmektedir.

Vesaik Mukabili Ödemenin Temel Özellikleri Nelerdir?
  • Vesaik mukabili ödemede evrakalar bankalar üzerinden ithalatçıya ulaştırılır iken, ödeme de bankalar üzerinden ihracatçıya gelir.
  • Vesaik mukabili kuralları, ICC tarafından hazırlanmış olan URC 522 sayılı kitapçıkta yayınlanmıştır.
  • Vesaik mukabili ödemelerde bankaların ödeme ile ilgili bir riski yoktur.
  • İthalatçı firma üzerine gönderilen evrakları bankasından almayabilmektedir. Söz konusu durum, vesaik mukabili ödemelerde ihracatçıların en büyük risklerinden birisidir.
  • Vesaik mukabili işlemlerde ödeme, peşin ve vadeli olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. Peşin olarak düzenlenen vesaik mukabili işlemlerde, ithalatçılar evrakları bankalarından ödeme karşılığında almakta iken, vadeli olarak düzenlenen vesaik mukabili işlemlerinde ise poliçe kabulüne istinaden evraklar ithalatçılara teslim edilmektedir.
Akreditif (Letters of Credit): Akreditifli ödemeye bankacılar arasında "Vesikalı Krediler” denilmekte olup, bu ödeme yönteminin formal metinlerdeki İngilizce karşılığı ise “Documentary Credits"' olarak geçmektedir.

Akreditifli ödemelerde, ihracatçı firmalara geri dönülemez ödeme garantisi bankalar tarafından verilmektedir.

Bankalar, akreditifli ödemelerde ödeme garantisini vermekle kalmayıp, aynı zamanda ihracatçının ibraz etmiş olduğu belgeleri inceleyerek, ödeme yapılıp yapılmayacağına, akreditif kuralları çerçevesinde karar vermektedirler.
Yukarıdaki grafikte, basit olarak ticari bir akreditifin nasıl açıldığı açıklanmıştır.
  1. İlk aşamada ihracatçı firma ile ithalatçı firma aralarında anlaşıp, satış sözleşmesi imzalamaktadırlar.
  2. İthalatçı, bu sözleşmeye dayanarak bankasına akreditif açılışı için başvuruda bulunmaktadır.
  3. Akreditifi açacak olan banka, açılması istenilen akreditifin şartlarını inceler. Eğer akreditifin şartları amir banka tarafından olumlu bulunursa, ve buna ilave olarak ithalatçı firmanın amir bankadaki kredi sınırı (line of credit) akreditif açılması için elverişli ise, amir banka akreditifi açmaktadır.
  4. Açılan akreditif ihbar bankası vasıtası ile ihracatçıya iletilmektedir.
  5. İhracatçı, akreditif metnini incelemekte ve eğer akreditif metni kendisi için olumlu ise akreditif altında yüklemeyi yapmaktadır.
  6. İhracatçı firma, yükleme sonrasında vakit kaybetmeksizin yükleme evraklarını toparlayıp, bankası aracılığı ile amir bankaya iletmektedir.
  7. Amir banka, ihracatçının sunmuş olduğu belgeleri inceleyip, her hangi bir rezerv söz konusu değilse ödemeyi ihbar bankası vasıtası ile ihracatçıya ulaştırmaktadır. 
  8. Son adımda ise amir banka ihracatçıdan ihracat tutarını ve komisyon bedelini tahsil etmekte ve yükleme evraklarını ithalatçıya vermektedir.
  9. İthalatçı firma da yükleme evrakları ile gümrükten malları çekmektedir.
Bankalar akreditifli ödemelerde belirli bir risk almaktadırlar. Aldıkları bu risk karşılığında da hem ihracatçıdan hem de ithalatçıdan belirli bir ücret, komisyon, talep etmektedirler.

Bankaların akreditif işlemlerinde almış oldukları komisyon, vesaik mukabili ödemelerdeki bankacılık komisyonlarından daha yüksektir.

Aynı zamanda, akreditifli ödemelerde bankaların talep etmiş oldukları komisyon çeşitleri de çok fazla sayıdadır. Örneğin,  rezervli evrak komisyonu (discrepancy fee), teyit ücreti (confirmation fee), akreditif ihbar komisyonu (letter of credit advising fee), swift gönderme komisyonu ve rambursman komisyonu gibi kesintiler, akreditifli ödemelerde bankaların talep etmiş oldukları komisyonların başlıcalarıdır.

Bankalar, yukarıda belirtilen akreditif komisyonlarının pek çoğunu ihracatçılardan talep etmektedirler.

Ayrıca, yukarıdaki komisyonlardan farklı olarak ithalatçı firmalardan akreditif açılış bedeli tahsil edilmektedir.

Bankaların akreditifli ödemelerde, ithalatçı ve ihracatçı firmalardan talep etmiş oldukları söz konusu komisyon ve ücretler, akreditifli ödemeleri dış ticarette pahalı bir ödeme aracı haline getirmektedir.

Pek çok firma, akreditif komisyonlarını ödememek için mecbur kalmadıkça akreditifli ödemeleri kullanmamaktadırlar.

Akreditifli ödemelerin daha az tercih edilmelerinin bir diğer sebebi de karmaşık yapılarıdır. Sürekli değişen kuralları, ülkeden ülkeye hatta bankadan bankaya değişen, belirli bir standart yakalayamayan evrak inceleme süreçleri, özellikle ihracatçı firmaları akreditifli ödemelerden uzaklaştırmaktadır.

Akreditifli Ödemenin Temel Özellikleri Nelerdir?
  • Akreditif, doğru bir biçimde kullanılması durumunda, ihracatçılar açısından risk açısından dengeli bir ödeme yöntemidir.
  • Akreditifler temel olarak Ticari akreditifler ve teminat akreditifleri olmak üzere 2 sınıfa ayrılmaktadırlar.
  • Akreditifli ödemelerde, ihracatçılara geri dönülemez ödeme garantisini veren kurumlar bankalardır.
  • Banka komisyonlarından dolayı, akreditifler diğer ödeme yöntemlerine göre pahalı ödeme yöntemidirler.
  • Akreditif kuralları, ICC Bankacılık Komisyonu tarafından hazırlanmış olan UCP 600 sayılı kitapçıkta yayınlanmıştır.
  • Akreditif kuralları sürekli güncellenmektedir. Bundan önceki akreditif kuralları UCP 500 olarak adlandırılmaktaydı.
  • Akreditifler, belgelerin ibrazında ödeme (sight payment), vadeli ödeme (deferred payment), poliçe kabulü (acceptance) veya iştira (negotiation) yöntemlerinden hangisi ile kullanımda olduğunu belirtmelidir.
  • Akreditifler, hangi bankanın gişelerinde (nezdinde) kullanımda olduğunu veya herhangi bir bankanın gişelerinde kullanımda olduğunu belirtmelidir.
İlgili Yazılar:
Banka Ödeme Yükümlülüğü (Bank Payment Obligation): Banka ödeme yükümlülüğü, mal mukabili ödemeler ile akreditifli ödemelerin olumlu özelliklerini bir araya getirmeye çalışan, ICC tarafından 2013 yılında kurallarının yayınlanması ile resmi olarak yürürlüğe giren, ödeme yöntemidir.

Banka ödeme yükümlülüğü, ICC'nin tüm çabalarına rağmen, yazının yazıldığı 2015 yılı Ekim ayı itibari ile henüz çok küçük bir kesim tarafından kullanılmaktadır.

Akreditif Danışmanlık Hizmetleri

Dünya genelinde korumacılık artmakta, politik, ticari ve finansal riskler buna paralel olarak yükselmektedir.

İhracat ve ithalat işlemlerinizde akreditif başta olmak üzere güvenli ödeme ödeme yöntemlerini etkin kullanarak pazar payınızı arttırabilirsiniz.

Detaylı bilgi için sitemizi ziyaret edebilirsiniz.

Akreditif, vesaik mukabili ve diğer ödeme yöntemleri ile ilgili detaylı bilgiler ve danışmanlık bilgileri sitemizdedir.