Genel olarak, ihracatçı ve ithalatçılar, herhangi bir dış ticaret işleminde kullanacakları ödeme yöntemini karşılıklı pazarlık yoluyla serbestçe saptayabilmektedirler.
Bunun istisnası ise bazı ülkelerin ithalat işlemlerinde uygulamış oldukları ödeme yöntemi kısıtlarıdır.
Örneğin, Cezayir'e yapılan ihracatlarda yalnızca akreditifli ödeme veya vesaik mukabili ödeme kullanılabilmektedir.
İthalat ve ihracat işlemlerinde kullanılan ödeme yöntemleri 5 kısımda incelenebilmektedir:
- Peşin ödeme
- Mal mukabili ödeme
- Vesaik mukabili ödeme
- Akreditifli ödeme
- Banka ödeme yükümlülüğü
Ayrıca, ilerleyen günlerde ödeme yöntemleri ile ilgili olarak yazdığım yazıları, her bir ödeme şeklinin altına link olarak eklemeyi planlıyorum.
- Vesaik mukabili ödemede evrakalar bankalar üzerinden ithalatçıya ulaştırılır iken, ödeme de bankalar üzerinden ihracatçıya gelir.
- Vesaik mukabili kuralları, ICC tarafından hazırlanmış olan URC 522 sayılı kitapçıkta yayınlanmıştır.
- Vesaik mukabili ödemelerde bankaların ödeme ile ilgili bir riski yoktur.
- İthalatçı firma üzerine gönderilen evrakları bankasından almayabilmektedir. Söz konusu durum, vesaik mukabili ödemelerde ihracatçıların en büyük risklerinden birisidir.
- Vesaik mukabili işlemlerde ödeme, peşin ve vadeli olmak üzere iki şekilde yapılabilmektedir. Peşin olarak düzenlenen vesaik mukabili işlemlerde, ithalatçılar evrakları bankalarından ödeme karşılığında almakta iken, vadeli olarak düzenlenen vesaik mukabili işlemlerinde ise poliçe kabulüne istinaden evraklar ithalatçılara teslim edilmektedir.
Akreditifli ödemelerde, ihracatçı firmalara geri dönülemez ödeme garantisi bankalar tarafından verilmektedir.
Bankalar, akreditifli ödemelerde ödeme garantisini vermekle kalmayıp, aynı zamanda ihracatçının ibraz etmiş olduğu belgeleri inceleyerek, ödeme yapılıp yapılmayacağına, akreditif kuralları çerçevesinde karar vermektedirler.
Yukarıdaki grafikte, basit olarak ticari bir akreditifin nasıl açıldığı açıklanmıştır.
- İlk aşamada ihracatçı firma ile ithalatçı firma aralarında anlaşıp, satış sözleşmesi imzalamaktadırlar.
- İthalatçı, bu sözleşmeye dayanarak bankasına akreditif açılışı için başvuruda bulunmaktadır.
- Akreditifi açacak olan banka, açılması istenilen akreditifin şartlarını inceler. Eğer akreditifin şartları amir banka tarafından olumlu bulunursa, ve buna ilave olarak ithalatçı firmanın amir bankadaki kredi sınırı (line of credit) akreditif açılması için elverişli ise, amir banka akreditifi açmaktadır.
- Açılan akreditif ihbar bankası vasıtası ile ihracatçıya iletilmektedir.
- İhracatçı, akreditif metnini incelemekte ve eğer akreditif metni kendisi için olumlu ise akreditif altında yüklemeyi yapmaktadır.
- İhracatçı firma, yükleme sonrasında vakit kaybetmeksizin yükleme evraklarını toparlayıp, bankası aracılığı ile amir bankaya iletmektedir.
- Amir banka, ihracatçının sunmuş olduğu belgeleri inceleyip, her hangi bir rezerv söz konusu değilse ödemeyi ihbar bankası vasıtası ile ihracatçıya ulaştırmaktadır.
- Son adımda ise amir banka ihracatçıdan ihracat tutarını ve komisyon bedelini tahsil etmekte ve yükleme evraklarını ithalatçıya vermektedir.
- İthalatçı firma da yükleme evrakları ile gümrükten malları çekmektedir.
Bankaların akreditif işlemlerinde almış oldukları komisyon, vesaik mukabili ödemelerdeki bankacılık komisyonlarından daha yüksektir.
Aynı zamanda, akreditifli ödemelerde bankaların talep etmiş oldukları komisyon çeşitleri de çok fazla sayıdadır. Örneğin, rezervli evrak komisyonu (discrepancy fee), teyit ücreti (confirmation fee), akreditif ihbar komisyonu (letter of credit advising fee), swift gönderme komisyonu ve rambursman komisyonu gibi kesintiler, akreditifli ödemelerde bankaların talep etmiş oldukları komisyonların başlıcalarıdır.
Bankalar, yukarıda belirtilen akreditif komisyonlarının pek çoğunu ihracatçılardan talep etmektedirler.
Ayrıca, yukarıdaki komisyonlardan farklı olarak ithalatçı firmalardan akreditif açılış bedeli tahsil edilmektedir.
Bankaların akreditifli ödemelerde, ithalatçı ve ihracatçı firmalardan talep etmiş oldukları söz konusu komisyon ve ücretler, akreditifli ödemeleri dış ticarette pahalı bir ödeme aracı haline getirmektedir.
Pek çok firma, akreditif komisyonlarını ödememek için mecbur kalmadıkça akreditifli ödemeleri kullanmamaktadırlar.
Akreditifli ödemelerin daha az tercih edilmelerinin bir diğer sebebi de karmaşık yapılarıdır. Sürekli değişen kuralları, ülkeden ülkeye hatta bankadan bankaya değişen, belirli bir standart yakalayamayan evrak inceleme süreçleri, özellikle ihracatçı firmaları akreditifli ödemelerden uzaklaştırmaktadır.
- Akreditif, doğru bir biçimde kullanılması durumunda, ihracatçılar açısından risk açısından dengeli bir ödeme yöntemidir.
- Akreditifler temel olarak Ticari akreditifler ve teminat akreditifleri olmak üzere 2 sınıfa ayrılmaktadırlar.
- Akreditifli ödemelerde, ihracatçılara geri dönülemez ödeme garantisini veren kurumlar bankalardır.
- Banka komisyonlarından dolayı, akreditifler diğer ödeme yöntemlerine göre pahalı ödeme yöntemidirler.
- Akreditif kuralları, ICC Bankacılık Komisyonu tarafından hazırlanmış olan UCP 600 sayılı kitapçıkta yayınlanmıştır.
- Akreditif kuralları sürekli güncellenmektedir. Bundan önceki akreditif kuralları UCP 500 olarak adlandırılmaktaydı.
- Akreditifler, belgelerin ibrazında ödeme (sight payment), vadeli ödeme (deferred payment), poliçe kabulü (acceptance) veya iştira (negotiation) yöntemlerinden hangisi ile kullanımda olduğunu belirtmelidir.
- Akreditifler, hangi bankanın gişelerinde (nezdinde) kullanımda olduğunu veya herhangi bir bankanın gişelerinde kullanımda olduğunu belirtmelidir.
- Akreditiflerle ilgili en sık yapılan yanlışlar. Akreditiflerle ilgili doğru bildiğiniz yanlışlar nelerdir?
- Akreditifli ödeme ile vesaik mukabili arasındaki farklar nelerdir?
- Akreditifte rezerv nedir? Rezervin sakıncaları nelerdir?
- Akreditif süresi içerisinde ibraz edilmeyen evraklar (stale documents) nedir?
- Akreditiflerde aktarma nedir? Uygulamaları nasıl olmaktadır?
Banka ödeme yükümlülüğü, ICC'nin tüm çabalarına rağmen, yazının yazıldığı 2015 yılı Ekim ayı itibari ile henüz çok küçük bir kesim tarafından kullanılmaktadır.
facebook
twitter
google+
fb share