Most Favoured Nation (MFN) Nedir?

Most Favoured Nation, İngilizce olarak kullanılan bir uluslararası ticaret terimidir. Türkçe'ye "En Çok Gözetilen Ulus" veya "En Çok Kayrılan Ülke" olarak çevrilebilmektedir.

Özellikle 2. Dünya Savaşı sonrasında şekillenen ve serbest piyasa ekonomisinin giderek yaygınlaştığı günümüz küresel ekonomisinde uluslararası ticareti var eden temel prensiplerden birisidir.

Maalesef Türkiye'deki pek çok uygulayıcı, gümrük müşavirleri de dahil olmak üzere, bu kuralın önemi ve temel prensipleri hakkında detaylı bilgiye sahip değildirler.

Bugünkü yazımda "En Çok Kayrılan Ülke" prensibinin tanımını yaptıktan sonra dayandığı temeli, hangi uluslararası anlaşmalar çerçevesinde uygulandığını, hangi ülkelerin bu kuralı uygulamayı taahhüt ettiğini, faydalarını ve hangi durumların "En Çok Kayrılan Ülke" kuralının dışında kaldığını sizlere açıklamaya çalışacağım.

Most Favoured Nation (MFN) Nedir? En Çok Kayrılan Ülke Prensibi Nedir?

İstisnalar hariç olmak üzere, Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) (World Trade Organization, WTO) üye olan ülkelerin, bir ürün için herhangi bir ülkeye uygulamakta olduğu en düşük gümrük tarifesini ve avantajlı koşulları, herhangi bir ilave anlaşmaya gerek duymaksızın, diğer tüm Dünya Ticaret Üyesi ülkelere de otomatik olarak uygulaması En Çok Kayrılan Ülke veya En Çok Kayrılan Ulus prensibinin çalışma sistematiğini oluşturmaktadır.

Örnek vermek gerekirse ABD, İngiltere ve Çin Dünya Ticaret Örgütüne üye ülkelerdir. ABD ile İngiltere tarihi ve kültürel bağlarını öne sürerek birbirlerine karşı uygulamış oldukları özel gümrük tarifelerini aynen MFN düzenlemesi altında Çin'e de uygulamak zorundadırlar.

Yukarıdaki örnekten anlaşılacağı gibi En Çok Kayrılan Ülke kuralı dış ticarette oluşabilecek çifte standartları önlemek için geliştirilmiş bir kuraldır.

Tüm DTÖ üyesi ülkelerin birbirleriyle eşit şartlarda ihracat ve ithalat yapmasını teşvik eder. Hangi ülke bir ürünün üretiminde daha avantajlı maliyet oranını yakalayabilir ise ülkeler o ürünü bu en çok verimli üretim yapan ülkeden alırlar. Çünkü ülkelerin birbirlerine haksız yüksek gümrük vergisi uygulaması En Çok Kayrılan Ülke kuralı ile mümkün olmamaktadır.

En Çok Kayrılan Ülke Prensibi Hangi Uluslararası Anlaşmalar Çerçevesinde Uygulanmaktadır?

En çok kayrılan ülke prensibi, Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) en temel anlaşmalarından birisi olan ve İngilizce'si General Agreement on Tariffs and Trade 1994 (GATT 1994) olarak geçen, Türkçe'ye ise 1994 Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması olarak çevrilen anlaşmaya istinaden uygulanmaktadır.

En Çok Kayrılan Ülke Prensibi Hangi Ülkeler Tarafından Uygulanmaktadır?

En çok kayrılan ülke prensibi, Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) üyeleri tarafından uygulanmaktadır. 26.Nisan.2015 tarihi itibari ile 161 DTÖ üyesi ülke MFN ilkesini hayata geçirmiş bulunmaktadır.

MFN prensibini uygulayan güncel ülke listesine buradaki linkten ulaşabilirsiniz. Türkiye 26.Mart.1995'ten beri DTÖ üyesidir.

En Çok Kayrılan Ülke Prensibi Hangi Hallerde Uygulanmaz? İstisnaları Nelerdir?

En çok kayrılan ülke prensibi aşağıdaki istisnai durumlarda uygulanmaz:

• Serbest Ticaret Anlaşmaları: DTÖ üyesi ülkeler, serbest ticaret anlaşmaları imzalamak koşulu ile, en çok kayrılan ülke kuralı çerçevesinde tespit etmiş oldukları gümrük vergilerini, serbest ticaret anlaşması imzaladıkları ülkeler için daha da aşağıya çekme hakkına sahiptirler. 
• Gümrük Birliği: Gümrük Birliği'ne üye ülkeler kendi aralarında en çok kayrılan ülke kuralının altındaki oranlarda düzenlenen gümrük vergileri ile ticaret yapabilirler, hatta kendi aralarında gümrük vergisini tamamen kaldırabilirler.
• Genel Preferanslar Sistemi (GPS): Gelişmiş ülkeler gelişmekte olan ülkeler ile en az gelişmiş ülkelere özel indirimli gümrük tarifeleri uygulama hakkına sahiptirler. Bu uygulama en çok kayrılan ülke prensibi için bir aykırılık oluşturmaz.
• Anti-Damping Vergileri ve Telafi Edici Vergiler: Usulüne uygun yürütülen anti-damping soruşturması neticesinde bir ülkenin herhangi bir ürün için damping uyguladığı tespit edilirse, söz konusu ülke sadece anti-damping soruşturmasına konu ürün için anti damping vergisi veya telafi edici vergi uygulamasına gidebilmektedir. Buradaki önemli ayrıntı ülkelerin keyfi anti-damping uygulamasının önüne geçebilmek için anti-damping soruşturması prosedürlerinin katı çizgilerle çizilmiş olmasıdır.

En Çok Kayrılan Ülke Prensibinin Faydaları Nelerdir? 

• En çok kayrılan ülke kuralı sayesinde ülkeler birbirlerine haksız ithalat gümrük tarifeleri uygulayamadıkları için ürünlerin ithalatı en verimli ülkeden ve en ucuza yapılmaktadır.
• En çok kayrılan ülke kuralı sayesinde pazarlık gücü olmayan küçük ülkelerin uluslararası ticaretten maksimum faydayı sağlamaları sağlanmaktadır.
• En çok kayrılan ülke kuralı sayesinde gümrük işlemleri sadeleşmekte, eşyanın menşeini kanıtlamak için harcanabilecek gereksiz çabalar engellenmektedir.